Nitowanie z użyciem nitów zrywalnych jest szybką i prostą metodą łączenia elementów konstrukcyjnych. Nity zrywalne są powszechnie stosowanym rozwiązaniem ze względu na łatwość jednostronnego dostępu (o czym więcej w artykule). Nity znajdują zastosowanie wszędzie tam, gdzie spawanie jest niemożliwe lub niezalecane.
Szybki rzut oka na historię
Nity zrywalne stanowiły małą rewolucję w inżynierii. Dawniej bowiem, przed wynalezieniem nitów zrywalnych, stosowane były nity klasyczne. Były one niewygodne w użyciu, ponieważ ze względu na swoją budowę wymagały dostępu do nitowanych powierzchni z obydwu stron. Konieczny zatem był udział przynajmniej dwóch osób w procesie nitowania. Z czasem klasyczne nitowanie było zastępowane przez spawanie oraz przez zastosowanie nowego typu nitów zrywalnych. Nity zrywalne są ogromnym ułatwieniem wszędzie tam, gdzie dostęp do nitowanych elementów jest możliwy tylko z jednej strony.
Po raz pierwszy nity zrywalne zastosowano w Stanach Zjednoczonych w latach trzydziestych. Używano ich wtedy w przemyśle samochodowym oraz przy zasilaniu gospodarstw rolnych w energię elektryczną. Nity zrywalne opatentowano w Stanach Zjednoczonych w 1939 roku. Bardzo szybko znalazły one zastosowanie w przemyśle lotniczym, umożliwiając sprawne budowanie samolotów na potrzeby walki w czasie drugiej wojny światowej.
Jak działały nity klasyczne
Nit klasyczny był to krótki pręt o grzybkowatym kształcie – z jednej strony zakończony główką (łbem). Żeby znitować ze sobą dwa elementy, należało przełożyć nit klasyczny przez pokrywające się otwory w tych elementach. Oczywiście główka była większa od otworu, nie można było przecisnąć jej przez otwór. Dlatego konieczny był dostęp powierzchni po tej stronie, gdzie miała pozostać główka. Następnie należało uderzyć rozgrzany nit młotem po drugiej stronie, tak żeby fragment wystający ponad otwór (przeciwny do łba) uległ spłaszczeniu. Ten fragment, który ulegał spłaszczeniu, nazywany był zakuwką. Jak widać, proces klasycznego nitowania wymagał dostępu w obydwu stron, co utrudniało, a w wielu przypadkach uniemożliwiało pracę.
Jak działa nit zrywalny – zasada działania
Nit zrywalny – w przeciwieństwie do klasycznego – składa się z dwóch części. Pierwszą z tych części jest tuleja, czyli metalowa, pusta w środku rurka. Tuleja jest zakończona z jednej strony „rozkloszowaniem”, czyli bardzo przypomina grzybkowaty kształt klasycznego nitu. Do wnętrza tulei włożony jest pręt. Pręt taki bardzo przypomina gwóźdź. Jego podłużna część znajduje się częściowo wewnątrz tulei. Natomiast główka gwoździa jest nieco większa od wewnętrznej średnicy tulei i wystaje z niej na zewnątrz po przeciwnej stronie niż rozkloszowanie.
Oczywiście w momencie umieszczania nitu w otworze gwóźdź powinien tkwić w tulei. Główka gwoździa jest na tyle mała, że bez trudu przechodzi przez otwór wraz z całym nitem – dlatego właśnie jednostronny dostęp do nitowanych powierzchni jest wystarczający. Następnie za pomocą odpowiedniego urządzenia (nitownicy) „wyciągamy” gwóźdź z bardzo dużą siłą. Główka, która nie mieści się w tulei, ulega spłaszczeniu, na skutek czego powierzchnie zostają znitowane ze sobą. Następnie wskutek przyłożonej siły gwóźdź urywa się. Powierzchnie są przytwierdzone do siebie nawzajem „rozkloszowaniem” tulei z jednej strony i spłaszczoną główką gwoździa z drugiej.
Gdzie stosuje się nity zrywalne
Zastosowanie nitów zrywalnych ma ważne zalety, takie jak szybkość instalacji, prostota pracy oraz niskie koszty. Ich budowa i mechanizm działania sprawia, że usunięcie nitów zrywalnych jest praktycznie niemożliwe. Dlatego przed ich użyciem warto mieć pewność, że nie zamierzamy ponownie rozdzielać elementów. Niemożność rozdzielenia nitowanych elementów ma ogromne znaczenie w tych gałęziach przemysłu, w których niezależna od warunków niezawodność ma szczególne znaczenie. Mówimy tutaj na przykład o przemyśle kosmicznym, lotniczym czy samochodowym. Nitowanie stosuje się też przy budowie pociągów i linii kolejowych.
Konieczne jest, rzecz jasna, dobranie odpowiedniego rodzaju nitów do danego zadania. Na przykład, dostępne są specjalistyczne nity do zastosowań związanych z dużymi wibracjami. Za pomocą nitowania można łączyć blachy, elementy maszyn, wsporniki i dźwigary, tworzywa sztuczne, a także skóry. Nity zrywalne mogą być wykonane z aluminium, stali, stali nierdzewnej, a także miedzi czy mosiądzu. Ogólnie rzecz biorąc, dobrze jest używać nitów z materiałów pokrewnych tym, z których wykonane są nitowane elementy. Zapobiegnie to ewentualnym niepożądanym reakcjom chemicznym między nimi.
Nitowanie to proces mający szerokie zastosowanie w wielu dziedzinach gospodarki. Ma miejsce w zakładach przemysłowych oraz podczas konstrukcji budowlanych. Nity stosuje się jednak nie tylko w przemyśle, ale również dla celów hobbystycznych, podczas amatorskich napraw i majsterkowania.